Ngô Chí Dương
New member
- Bài viết
- 2
- Reaction score
- 0
Trong 2 năm trở lại đây, quy định về báo cáo quyết toán hải quan theo Nghị định 08/2015, Nghị định 59/2018 và Thông tư 39/2018 được siết chặt đáng kể.
Bài viết dưới đây phân tích chi tiết vấn đề mà người làm xuất nhập khẩu quan tâm nhất hiện nay, kèm các nguyên nhân, hệ quả và cách phòng tránh thực tế cho doanh nghiệp.
>>>> Tham khảo: Khóa học báo cáo quyết toán hải quan ở đâu tốt
(1) Chênh lệch định mức sản xuất – Nguyên nhân gây rủi ro lớn nhất trong quyết toán
Chênh lệch định mức là vấn đề khiến hầu hết doanh nghiệp bị “vướng” khi giải trình quyết toán với hải quan. Định mức ghi trong hồ sơ ban đầu thường không khớp với định mức thực tế sản xuất. Một số doanh nghiệp xây dựng định mức “dự kiến” để mở rộng linh hoạt quy trình sản xuất, nhưng khi sản lượng xuất khẩu tăng lên, hải quan sẽ soi sự bất hợp lý giữa định mức khai báo – định mức thực tế – mức tiêu hao.
Một số lỗi phổ biến:
– Định mức khai báo thấp hơn tiêu hao thật ⇒ hệ thống thể hiện hao hụt vượt quy định.
– Định mức cao bất thường ⇒ bị nghi ngờ gian lận tỷ lệ hao hụt.
– Không cập nhật định mức khi thay đổi vật tư, máy móc, quy trình.
– Định mức khác nhau giữa các lệnh sản xuất nhưng không có giải trình.
Hải quan hiện đang sử dụng phân tích dữ liệu BOM, so sánh tỷ lệ tiêu hao bình quân của ngành để rà soát. Vì vậy, doanh nghiệp cần minh bạch về quy trình sản xuất, hồ sơ kỹ thuật và bảng tiêu chuẩn chất lượng để giải trình kịp thời.
(2) Tồn kho không khớp hệ thống – Sai lệch lớn dẫn đến ấn định thuế
Một vấn đề khiến doanh nghiệp bị “mời lên làm việc” nhiều nhất là tồn kho nguyên phụ liệu không đúng với số liệu trên hệ thống Hải quan (HYS/ECUS/VNACCS).
Sai lệch tồn kho xuất phát từ nhiều nguyên nhân:
– Nhập thiếu, nhập thừa, khai báo sai mã, sai lượng khi nhập khẩu.
– Xuất kho sản xuất nhưng không cập nhật trên phần mềm.
– Tồn kho mất mát, hư hỏng nhưng không lập biên bản hao hụt.
– Không đối chiếu định kỳ giữa kế toán – kho – bộ phận XNK.
Hải quan thường đối chiếu tồn kho cuối kỳ với lượng nguyên liệu đã nhập và sản lượng đã xuất khẩu. Nếu phát hiện tồn kho âm hoặc tồn kho ảo, doanh nghiệp có thể bị:
yêu cầu giải trình kiểm tra sau thông quan thậm chí ấn định thuế với lý do “không chứng minh được nguyên liệu đã sử dụng để sản xuất hàng xuất khẩu”.Đây là rủi ro khiến nhiều doanh nghiệp phải truy thu số tiền lớn dù không cố ý gian lận.
(3) Không chứng minh được quá trình sản xuất – Lý do khiến hải quan nghi ngờ gian lận
Hải quan đang tăng cường kiểm tra năng lực sản xuất thực tế của doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp gia công và SXXK có:
– Doanh thu tăng đột biến
– Định mức hao hụt bất thường
– Nhập lượng nguyên liệu cao hơn nhiều so với sản phẩm xuất khẩu
Nếu DN không chứng minh được quy trình sản xuất thực tế (thông qua lệnh sản xuất, phiếu xuất kho, thời gian máy chạy, hồ sơ kỹ thuật, nhật ký QC…), cơ quan hải quan có thể nghi ngờ doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu nhập để bán nội địa.
Đây là lý do nhiều doanh nghiệp bị kiểm tra sau thông quan dù… báo cáo đã nộp đúng hạn.
Vì vậy, DN cần có bộ hồ sơ minh chứng xuyên suốt: từ kế hoạch sản xuất – xuất kho – nhập kho thành phẩm – định mức – hao hụt – phế liệu.
Sai lệch bất kỳ điểm nào cũng có thể dẫn đến việc bị “soi”.
(4) Vướng mắc về phế liệu – phế phẩm và tỷ lệ hao hụt
Đây là mảng nhạy cảm nhất và thường xuyên bị hải quan yêu cầu “giải trình bổ sung”.
Rủi ro chủ yếu gồm:
– Không khai báo tỷ lệ hao hụt đúng thực tế.
– Không hạch toán phế liệu/phế phẩm rõ ràng.
– Bán phế liệu nhưng không kê khai thuế đầy đủ.
– Không có hồ sơ tiêu hủy phế phẩm hợp lệ.
Nếu doanh nghiệp để thiếu một trong các hồ sơ như:
Biên bản tiêu hủy, bảng mô tả phế phẩm, nhật ký vận hành máy móc, chứng từ bán phế liệu, hợp đồng xử lý môi trường, thì rất dễ bị xem là gian lận tỷ lệ hao hụt để tăng định mức.
Từ 2024–2025, Tổng cục Hải quan đặc biệt chú ý đến phế liệu kim loại, vải, nhựa, giấy, vì đây là nhóm có giá trị bán nội địa cao.
Doanh nghiệp cần xây dựng quy trình quản lý phế liệu – phế phẩm chuẩn, có đối chiếu giữa sản lượng – tiêu hao – tỷ lệ thu hồi theo tháng.
(5) Lỗi ghi nhận sản lượng sản xuất và xuất khẩu không đồng nhất
Một lỗi khác thường gặp là sản lượng sản xuất thực tế không khớp với số lượng thành phẩm đã xuất khẩu.
Ví dụ:
– Lệnh sản xuất ghi 10.000 sản phẩm
– Biên bản hoàn thành ghi 9.200 sản phẩm
– Nhưng hải quan lại thấy DN xuất khẩu 9.400 sản phẩm
Chỉ cần sai lệch nhỏ, cơ quan hải quan sẽ yêu cầu doanh nghiệp chứng minh:
– sai lệch do đo lường
– lỗi nhập liệu
– tỷ lệ hao hụt nằm trong ngưỡng cho phép hay không
Nhiều DN không lưu hồ sơ sản xuất, chỉ dựa vào phần mềm nội bộ, dẫn đến khó giải trình.
Một số trường còn nhập sai số lượng xuất kho, ghi tăng ảo để khớp định mức → rủi ro cực lớn khi bị kiểm tra.
Hải quan hiện kiểm tra từng tờ khai, từng lô hàng, từng phiếu xuất kho sản xuất, so đối chiếu với tồn kho và định mức.
Vì vậy, DN cần đồng bộ dữ liệu giữa kế toán – sản xuất – XNK – kho.
Báo cáo quyết toán hải quan không chỉ là thủ tục bắt buộc mà còn là tiêu chí đánh giá mức độ tuân thủ của doanh nghiệp. Trong bối cảnh hải quan siết quản lý 2024–2025, các vấn đề về định mức – tồn kho – hao hụt – phế liệu – sản lượng sản xuất đang trở thành rủi ro lớn nhất.
Doanh nghiệp cần chủ động rà soát dữ liệu nội bộ, chuẩn hóa lại quy trình quản lý nguyên phụ liệu, lưu trữ đầy đủ hồ sơ sản xuất và bảo đảm số liệu đồng nhất giữa các bộ phận.
Khi thực hiện đúng từ đầu, báo cáo quyết toán sẽ không còn là nỗi lo, mà trở thành cơ hội giúp doanh nghiệp nâng cao đánh giá tuân thủ và giảm nguy cơ kiểm tra sau thông quan.
Tham khảo thêm nhiều bài viết bổ ích tại diễn đàn xuất nhập khẩu nhé
>>>>>> Có thể bạn quan tâm:
Bài viết liên quan
Bài viết mới
